De wereld om ons heen

De wereld verandert in hoog tempo. Vraagstukken zoals klimaatverandering, grondstoffenschaarste en betaalbaarheid van de zorg zijn relevanter dan ooit. Ook op politiek niveau staan verduurzaming en de energietransitie op de agenda. Nederland heeft zich met het Klimaatakkoord gecommiteerd aan de afspraken die in 2015 in Parijs gemaakt zijn. Op Europees niveau zijn ambitieuze CO₂-reductiedoelstellingen geformuleerd. Hoe we dit kunnen bereiken, is vastgelegd in de Europese Green Deal. Vanuit Europese fondsen, zoals het Just Transition Fund, worden middelen beschikbaar gesteld om de duurzaamheidstransities waar te maken.

Deze ontwikkelingen vormen zowel kansen als risico's voor het bedrijfsleven. Veel van de ondernemingen waar wij mee werken, zijn al bezig met de oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Bedrijven moeten snel kunnen inspelen op trends en ontwikkelen door te innnoveren in producten en verdienmodellen, flexibel te zijn, te internationaliseren en samen te werken. Daarbij speelt een ketenbenadering een belangrijke rol: alleen door samen te werken met organisaties in de keten of het bredere ecosysteem, kunnen duurzame oplossingen snel opgeschaald worden.

Om innovatieve ondernemingen optimaal te faciliteren en zo op korte-, middel- en lange termijn waarde te kunnen creëren, houden wij de trends en ontwikkelingen in de wereld om ons heen continu in de gaten. Hieronder lichten wij een aantal voor Noord-Nederland relevante ontwikkelingen toe.

In 2019 is in Nederland de Klimaatwet aangenomen. De Nederlandse ambitie is om in 2030 de uitstoot van CO₂ met 49% gereduceerd te hebben ten opzichte van 1990. In het Klimaatakkoord, onderdeel van de Klimaatwet, zijn plannen gemaakt om de uitstoot terug te brengen. In het kort betekent dat twee dingen: we moeten energie besparen en meer groene energie opwekken.

In het bijzonder wordt gefocust op maatregelen voor de gebouwde omgeving, landbouw en landgebruik, mobiliteit, elektriciteit en industrie. Om de doelen te realiseren, zal de energievoorziening van de toekomst er anders uitzien. Aardgas wordt minder, elektriciteit krijgt juist een groter aandeel. En er is een groeiende interesse in (groene) waterstof. Dit kunnen wij in Noord-Nederland faciliteren. Sterker nog, Noord-Nederland is klaar voor de ontwikkeling van een omvangrijke en duurzame waterstofeconomie. De afgelopen jaren heeft Noord-Nederland zijn projectpijplijn voor waterstof en zijn ambities om het toonaangevende Europese ecosysteem voor waterstof te worden in een hogere versnelling gezet en in 2020 kreeg de regio als eerste in Europa de status van Hydrogen Valley.

Grondstoffenschaarste is één van de grootste uitdagingen van de komende decennia. De verwachting is dat de wereldbevolking rond het jaar 2100 uit zo'n elf miljard mensen zal bestaan. Door de toenemende welvaart gaan we per hoofd ook meer consumeren. We hebben dus steeds meer nodig, terwijl er steeds minder is.

De circulaire economie is een alternatief systeem voor het lineaire productiesysteem waarin grondstoffen na gebruik geen waarde meer hebben en weggegooid worden. In een circulaire economie sluiten we de ketens van grondstoffen juist. Circulaire productie gaat veel verder dan recycling. Bij een echt circulair businessmodel wordt namelijk al bij het productontwerp rekening gehouden met de ontmanteling van het product, met het hergebruik van materialen en met de verlenging van de levenscyclus.

Op die manier worden materialen zo efficiënt mogelijk gebruikt. Dat vraagt om samenwerking van alle partijen in de keten van productie, gebruik en hergebruik. In de drie Noordelijke provincies zijn die allemaal vertegenwoordigd, en daarom wordt hard gewerkt aan circulaire systemen in onder andere de chemie en in de landbouw.

Digitalisering heeft een grote impact op het bedrijfsleven en de maatschappij. We hebben al zelfrijdende auto’s, virtuele assistenten die behoeften voorspellen en Netflix die ons adviseert welke serie we leuk zullen vinden. Dankzij Internet of Things is alles steeds meer ‘verbonden’ en ‘intelligent’. Ook de ontwikkelingen in Artificial Intelligence (AI), Machine Learning (ML) en Robotic Proces Automation (RPA) gaan snel. Dit biedt veel kansen voor onder andere de maakindustrie. En deze industrie is belangrijk voor de Noord-Nederlandse economie. Enerzijds omdat het veel werkgelegenheid oplevert, maar ook omdat het een toeleverancier is voor andere sectoren waar onze regio sterk in is, zoals energie, water en agrifood. Daarom wordt zowel landelijk als in het Noorden al een aantal jaar flink ingezet op de ontwikkeling van een slimme, digitale maakindustrie. 

Tegelijkertijd moeten we ons bewust zijn van het groeiende belang van cybersecurity. Ook daar wordt in het Noorden op ingezet. Steeds meer IT-bedrijven in Groningen verleggen hun focus naar cybersecurity. Ook voor ons als NOM staat data- en cybersecurity hoog op de agenda.

Niet alleen een verminderde vraag was een gevolg van de wereldwijde coronacrisis, ook de kwetsbaarheid van de mondiale en complexe supply chains kwam door de coronapandemie duidelijk aan het licht. Een tekort aan chips heeft onder andere de auto-industrie en leveranciers van electronica hard geraakt. Ook in andere sectoren werd de afhankelijkheid van Azië en met name China goed zichtbaar. Lockdowns, vertragingen in havens en andere distributienetwerken en het in maart 2021 voor zes dagen geblokkeerde Suez-kanaal hadden ernstige gevolgen voor de doorlooptijden en de logistieke kosten, die tot ver in de herstelfase na de coronacrisis merkbaar zullen zijn.

Sommige van onze portfoliobedrijven met een goedgevulde orderportefeuille werden hard geraakt door leveringsproblemen die leidden tot een verlies van omzet en het niet kunnen starten van pilotprojecten. Hieruit blijkt het belang om toeleveringsketens opnieuw te ontwerpen, waarbij niet alleen kostenefficiëntie, maar ook flexibiliteit en nabijheid als ontwerpcriteria worden meegenomen. Ook duurzaamheid zal een grotere rol gaan spelen met het oog op de door de EU voorgestelde Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Deze CO₂-heffing op de invoer van producten van buiten de EU moet zorgen voor een gelijk speelveld van landen onder het EU-ETS regime.